Πως ένα Λογιστικό ‘κενό’ οδήγησε στην πτώση της κραταιάς Lehman Brothers, και συνετέλεσε στην κρίση… της Χρύσας Σωτηράκη
Ένα σημαντικό μάθημα για το πώς η Wall Street βρήκε έναν τρόπο να καταχραστεί έναν Λογιστικό Κανόνα…
Φέτος, κλείνουμε 10 χρόνια από όταν η μεγάλη αμερικάνικη επενδυτική τράπεζα Lehman Brothers κατέθεσε Αίτηση Χρεοκοπίας στις 15 Σεπτεμβρίου του 2008. Η ημερομηνία και το γεγονός, έχουν ταυτιστεί με την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση που επέφερε την απώλεια περίπου 6 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ, την κατάρρευση της αγοράς στεγαστικής πίστης και αγοράς ακινήτων και οι επιπλοκές της συνετέλεσαν στην εκδήλωση της κρίσης στην Ευρωζώνη, και της πρακτικής διάσωσης κομβικών εταιριών του χρηματοοικονομικού τομέα.
Αν και η απληστία των μεγαλοστελεχών των εταιριών κυρίως του χρηματοοικονομικού τομέα, όπως και οι μη επαρκώς ρυθμισμένες χρηματοοικονομικές αγορές, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση και εξέλιξη του κραχ του 2008, ωστόσο ένα ‘κενό’ στην Λογιστική που πλέον ονομάζεται ‘Repo 105’, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο να επιτρέψει στην Lehman Brothers να δώσει (εκείνη την περίοδο) εσφαλμένη εικόνα όσον αφορά στις πωλήσεις της και την οικονομική της ευρωστία. Και βέβαια, ήταν η πτώση της Lehman Brothers, που δημιούργησε ντόμινο αρνητικών εξελίξεων το 2008…
Χρειάστηκε να περάσει πολύς καιρός, αρκετά χρόνια, για να ξετυλιχθεί το ‘κουβάρι’ της κακής χρήσης του Λογιστικού Κανόνος που θα σας παρουσιάσουμε αμέσως παρακάτω, και να καθορίσουν εάν η ελεγκτική της εταιρία, η EY, γνώριζε για το μέγεθος, ένταση και εύρος του προβλήματος.
Βεβαίως, τα Λογιστικά Πρότυπα είναι μάλλον ακατανόητα στον πολύ κόσμο, όμως έχουν νόημα και χρησιμότητα σε όλους όσους διαβάζουν και ερμηνεύουν λογιστικές και χρηματοοικονομικές καταστάσεις. Ωστόσο, όπως συνέβη με το ‘Repo 105’, μια μικρή διαφορετική ερμηνεία του Λογιστικού Προτύπου, εντός των πλαισίων του νόμου ή ίσως καλύτερα του κενού του νόμου, επέφερε καταστροφικές συνέπειες, μαζί βέβαια και με άλλους συνδυαστικούς παράγοντες, όπως ήταν οι συχνές και πολλές χρεωκοπίες επιχειρήσεων εκείνη την περίοδο και η δημιουργία συνθηκών φούσκας στην αμερικάνικη αγορά ακινήτων, προς το τελευταίο μέρος της δεκαετίας του 2000.
Τι ήταν όμως το ‘Repo 105’;
Πίσω στο 2001 ένα τότε νέο Λογιστικό Πρότυπο στις ΗΠΑ, το SFAS 140, επέτρεψε (και) στην Lehman Brothers να χρησιμοποιήσει το ‘Repo 105’, το οποίο έδωσε την δυνατότητα στην Lehman να καταγράψει τις Συμφωνίες Επαναγοράς (repurchase agreements – σε σύντμηση Repos) ως πωλήσεις αντί για προσωρινές συναλλαγές. Αν και η πρακτική αυτή χρησιμοποιούνταν από το 2001, ήταν το έτος 2007 που τα στελέχη της Lehman άρχισαν να χρησιμοποιούν την πρακτική αυτή συχνότερα προκειμένου να αφαιρέσουν πάνω από $50 δισ. σε assets από τον ισολογισμό.
Στην αγορά των Repos, μια εταιρία μπορεί να κερδίσει πρόσβαση σε έως και μεγάλα κεφάλαια άλλων εταιριών για εξαιρετικά βραχυπρόθεσμη περίοδο, συνήθως overnight, με αντάλλαγμα ορισμένη εξασφάλιση (collateral). Η εταιρία που δανείζεται τα κεφάλαια υπόσχεται να αποπληρώσει το εξαιρετικά βραχυπρόθεσμο δάνειο με έναν πολύ μικρό τόκο· η εξασφάλιση στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν αλλάζει ποτέ χέρια. Αυτό είναι που επιτρέπει σε εταιρίες να καταγράψουν τα εισρέοντα μετρητά σαν πώληση — η εξασφάλιση έχει υποτεθεί πως έχει “πωληθεί” και επαναγοράζεται στη συνέχεια.
Το ‘Repo 105’ έκανε τίτλους στα μέσα ενημέρωσης, ακολουθώντας την κατάρρευση της Lehman Brothers. Είχε αναφερθεί τότε στα δημοσιεύματα ότι η Lehman άρπαξε αυτή την λογιστική μανούβρα που ήταν εντός πλαισίου νομιμότητας ή του κενού αυτής, για να πληρώσει $50 δισ. σε υποχρεώσεις και να μειώσει την μόχλευσή της, στον ισολογισμό της.
Οι συναλλαγές της Lehman με ‘Repo 105’, επέτρεψαν την αναγνώριση πωλήσεων αντί δανεισμού, κράτησαν τον δανεισμό εκτός ισολογισμού, και δεν απαιτούσε γνωστοποίηση των χρεωστικών υποχρεώσεων.
Στην πραγματικότητα και δεδομένης της τότε κατάστασης, οι συναλλαγές αυτές δεν ήταν έγκυρες στην πράξη. Υπό τον λογιστικό κανόνα που υπήρχε, ένα repo θα καταγράφονταν ως πώληση ή χρηματοδότηση, εξαρτώμενο από το εάν η εταιρία διατηρούσε αποτελεσματικό έλεγχο πάνω στα assets εξασφάλισης για τον βραχυπρόθεσμο δανεισμό. Εάν μια εταιρία είχε την δυνατότητα να επαναγοράσει τα assets, το repo έπρεπε να καταγραφεί ως συναλλαγή χρηματοδότησης· εάν όχι, έπρεπε να καταγραφεί ως πώληση. Στις συναλλαγές ‘Repo 105’, η Lehman ισχυρίστηκε ότι παρέδωσε τον αποτελεσματικό έλεγχο διότι ελάμβανε μόνο $100 για κάθε $105 σε έκαστη εξασφάλιση-collateral (εξ ου και το “105”). Έτσι, η επενδυτική τράπεζα δήλωνε ότι η εν λόγω πρακτική της, συνιστούσε συναλλαγές πώλησης που παρήγαγαν έσοδα για μείωση της μόχλευσης.
Σε δικαστική έρευνα κατά το έτος 2010, ευρέθη ότι σύμφωνα με το Λογιστικό Πρότυπο SFAS 140 κάθε πώληση έπρεπε να εξεταστεί υπό πραγματικών κριτηρίων πώλησης – βεβαίως πολλές χρηματοοικονομικές εταιρίες είχαν ήδη κακοποιήσει και χρησιμοποιήσει το Λογιστικό Πρότυπο λόγω του προϋπάρχοντος ‘κενού’ για ικανοποίηση των δικών τους συμφερόντων – και οι αμερικάνικες νομικές φίρμες δεν πρέπει να δέχονται τις συμφωνίες repos ως πωλήσεις.
Η υπόθεση έκλεισε, δηλαδή ολοκληρώθηκε η έρευνά της από την Securities and Exchange Commission (SEC, ήτοι την αμερικάνικη Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς) το έτος 2012.
Εντέλει, κανείς δεν φυλακίστηκε ή διώχθηκε για την χρήση των ‘Repo 105’.
21.09.2018 /της Χρύσας Σωτηράκη, Λογίστρια–Φοροτεχνικός–Σύμβουλος επιχειρήσεων της ομάδας «LOLplus – Λογιστικές Ολοκληρωμένες Λύσεις» website: www.lolplus.gr
• Περί Ασφαλιστικών εισφορών μελών εταιρειών ή/και διαχειριστών… τι ισχύει τελικά;
• Περί Ρύθμισης υποχρέωσης αποδοχής πληρωμών με κάρτα – Δήλωση Επαγγελματικών Λογαριασμών
• ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΙ ΕΛΕΓΧΟΙ Επιχειρήσεων – Τι οφείλει να γνωρίζει κάθε επιχείρηση
• ΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ των επιχειρήσεων – Επισφάλειες και Φορολογικοί χειρισμοί αυτών